Goede Herderkerk in Rooi: terug naar af

SINT-OEDENRODE – Al ruim 8 jaar staat de Goede Herderkerk in Sint-Oedenrode leeg. Erger nog: het gemeentelijk monument is zienderogen aan het verpauperen. Daarom waren omwonenden blij met het plan om in de kerk woningen te maken. Maar cultuur- en monumentenbeschermers zijn minder blij met dit plan. En daarmee is de situatie weer terug bij af …

Vastgoedontwikkelaar VASTLAB heeft voor de Goede Herderkerk een plan ontwikkeld, waarbij in de kerk 18 starterswoningen zouden komen. “Op de oproep om met ideeën te komen, hebben we ons plan ingediend. We beseffen dat de kerk dan een heel andere functie krijgt. Maar daarbij hebben we goed gekeken naar allerlei belangen. We beseffen terdege dat de kerk van architect Pieter Dijkema van binnen én buiten heel waardevol is. Dat wilden we uiteraard in ons plan behouden,” vat Vic Sol van VASTLAB het plan samen. “Tegelijkertijd moeten én willen we ook zorgen dat buurtbewoners het eens zijn met ons plan. Zij gaven aan dat we goed moeten kijken naar de parkeerdruk op en om het plein en de privacy moeten borgen door te zorgen dat er vanuit de woningen geen inkijk in de tuinen van omwonenden is. En dan is er nog de gemeentelijke stedenbouwkundige opvatting is dat het kerkplein niet bebouwd mag worden.”

Buitenkant behouden

Het plan van VASTLAB om alleen woningen in de kerk te bouwen leek daarom een briljante oplossing. De parochie, eigenaar van de kerk, koos uit alle ingediende plannen het idee van VASTLAB uit. De vastgoedontwikkelaar tekende een voorlopig koopcontract voor de kerk en kon aan de slag met het uitwerken van het plan. Belangrijk, want de bouw van woningen in, op of bij de kerk zou altijd betekenen dat er aan de binnen- en buitenkant van de kerk wijzigingen zouden komen. Omwonenden konden zich vinden in het door VASTLAB gemaakte voorstel. Ze wilden wel zekerheid over het parkeren rondom de nieuwe woningen. Daarom loopt er op dit moment nog een verkeersonderzoek.

Positief plan

De monumentencommissie van Meierijstad was positief over het plan van VASTLAB, omdat de monumentale buitenkant van de kerk behouden zou blijven. “Ook wij waren daar heel blij mee,” vertelt Vic Sol. “De architectuur van de kerk is van monumentale waarde en het is zeker belangrijk dat die behouden blijft. Ook de binnenzijde van de kerk heeft waardevolle monumentale elementen, zoals een muurschildering van Jan van Eijk. De stichting Jan van Eijk, die zich bekommert om de nalatenschap van deze schilder, gaf aan dat ze vindt dat de wandschildering behouden én toegankelijk moest blijven. We begrijpen dit standpunt volledig. Daarom hebben we bij de muurschildering in het uiteindelijke ontwerp een semipublieke ruimte gemaakt. Zo kan iedereen van deze schildering blijven genieten.” Daarmee vindt VASTLAB dat ze een ontwerp heeft gemaakt dat recht doet aan allerlei belangen. Vic Sol: “Naast behoud van de kerk, die door de lange leegstand zienderogen aftakelt, zorgen we ook voor extra woonruimte in Sint-Oedenrode. Daar is grote behoefte aan. Dat omwonenden én de monumentencommissie positief waren over ons plan vonden we eveneens heel belangrijk.”

Negatief advies

Toch was en is niet iedereen te spreken over het ontwerp van VASTLAB. Hoe concreter de plannen van VASTLAB werden, hoe meer vragen en zorgen er geuit werden. Belangrijke bezwaarmaker tegen het ontwerp is de Pieter Dijkema Stichting. Deze stichting stuurde een brief naar de gemeente waarin ze aangeeft dat volgens haar in het plan van VASTLAB het ontwerp van de architect onherstelbaar beschadigd wordt. Rik Nelissen licht dat toe: “We zijn niet tegen herbestemming van de kerk. Maar we willen wel dat dit gebeurt in de lijn met het gedachtegoed én ontwerp van architect Pieter Dijkema. Hij ontwierp een sacrale ruimte waar mensen hun geloof kwamen belijden. Hij heeft lang nagedacht over steen en elk detail aan de buiten én binnenkant van de kerk. We vinden dat dit behouden moet blijven. Daarom wil de stichting dat de herbestemming geen vernietigend effect mag hebben op de architectuur én filosofie van Pieter Dijkema. Daarom stellen we voor dat de kerk in zijn originele vorm gaat dienen als ontmoetingscentrum. Ook omdat de kerk in binnen- en buitenland gezien wordt al unieke architectuur die heel waardevol is en behouden moet blijven.” De argumenten van de Pieter Dijkema Stichting, maar ook van onder meer het Cuypersgenootschap, vonden weerklank bij de gemeentelijke monumentencommissie. Daarom paste deze haarpositieve advies voor het ontwerp van VASTLAB aan in een negatief advies.

Gemeenschappelijk gebouw

De wens van VASTLAB om woningen in, op of aan de kerk te bouwen lijkt onverenigbaar met het gedachtegoed van de Pieter Dijkema Stichting. “Wat me persoonlijk raakt is dat de kerk gebouwd en onderhouden is met geld van de gemeenschap. Voor Pieter Dijkema was juist de gemeenschapsfunctie van de kerk erg belangrijk. Het past in zijn filosofie en levensvisie dat de Goede Herderkerk dan ook een andere nieuwe functie voor de gemeenschap krijgt,” vindt Rik Nelissen. “Onze stichting vindt daarom dat er twee opties zijn: de kerk een ontmoetingsfunctie geven en eventueel woningen op het kerkplein bouwen óf de kerk afbreken. Dat laatste wordt ingegeven door de wens van Pieter Dijkema zelf. Hij gaf aan dat als de kerk aan de eredienst onttrokken zou worden, het gebouw afgebroken moest worden.”

Terug naar de tekentafel

Bewoners zelf hebben al vanaf het begin aangegeven dat bebouwing van het kerkplein voor hen onaanvaardbaar is. Daarmee lijkt de situatie terug bij af. En om het nóg ingewikkelder te maken: inmiddels worden nieuwe ideeën geopperd om de Goeder Herderkerk een tweede leven te geven, zoals een sociaal-maatschappelijke invulling. VASTLAB kan dus terug naar de tekentafel. “We staan zeker open voor alternatieven,” benadrukt Vic Sol. “Al vinden we het natuurlijk wel spijtig dat er daardoor vertraging komt in de herbestemming van de kerk. Het is heel treurig om te zien hoe het gemeentelijk en zeer waardevolle monument aan het vervallen is. Maar ik houd me vast aan de uitspraak van een passant toen ik een keer bij de Goede Herderkerk stond. “Het is niks, maar je kunt er altijd iets van maken.”

Recht doen aan alle partijen

VASTLAB benadrukt dat ze zeker van plan is om alsnog ‘iets’ van de Goeder Herder kerk te maken. “Maar dan wel met een plan dat recht doet aan álle partijen,” stelt Vic Sol. “We hebben zeker begrip voor de argumenten van de partijen die het monument willen beschermen. Maar we vinden ook dat er recht gedaan moet worden aan de wensen en eisen van omwonenden.” Uit een eerste reactie, tijdens een door VASTLAB georganiseerde bijeenkomst, blijkt dat buurtbewoners absoluut geen woningen op het kerkplein of buiten de kerk willen. Vic Sol: “Dit wordt een ingewikkelde puzzel, maar we gaan hem wel proberen te leggen.”