De klomp als verbindende en vormgevende factor van mens en landschap

MEIERIJSTAD – In de glorietijd van de klomp werden er zo’n 9.000.000 paar per jaar gemaakt. Ongeveer een kwart van de Nederlandse klompenindustrie bevond zich in het hart van de Meierij, Schijndel, Liempde, Sint-Oedenrode en Best.

Wim van Uden werkte anderhalf jaar aan een aantrekkelijk en uiterst leesbaar boek ‘Op klompen naar school’ over de roemrijke geschiedenis van oer-natuurproduct de klomp.

Werk voor grote gezinnen

Bedrijven, mensen en het landschap van de vier dorpen zijn voor een belangrijk deel gevormd door de klompenindustrie. In de hoogtijperiode rond 1900 waren hier per dorp zestig tot tachtig klompenmakerijen die veel werk verschaften aan de vaak grote gezinnen.

Ongeveer drie vierde deel van de gemeenschap leefde van de klompenmakerij. Het boek dat Wim van Uden afgelopen vrijdag presenteerde aan de burgemeester en wethouders van Best en enkele genodigden, geeft een helder overzicht van de indringende betekenis van de klompenindustrie.

Unieke foto's

“Het is het eerste boek over klompen dat sinds 1969 geschreven is”, vertelt de schrijver Wim gedreven. “Ik heb vele klompenfamilies gesproken en de leukste dingen uit hun verhalen gehaald. Gelukkig zijn er nu nog mensen in leven die erover kunnen vertellen. Zo verkreeg ik ook uniek fotomateriaal. De heemkundekringen van de vier dorpen hebben mij veel informatie verschaft. Ik heb er een kijk- en leesboek van gemaakt dat ook geschikt is voor iemand die niks met klompen van doen heeft."

Kanidassen

"Het boek geeft een mooi overzicht van de geschiedenis van de klomp. De unieke leemgrond in deze streek bleek enorm geschikt voor het kweken van populieren, ofwel kanidassen. Boeren kregen een voorpootrecht. Ze mochten bomen planten op gemeentegrond langs de weg en verdienden er op die manier een mooi centje bij. Zo is het typerende coulissenlandschap ontstaan dat nu nog steeds beeldbepalend is in de Meierij. Bijna de hele gemeenschap leefde hier vroeger van de klompenindustrie.”

Geschiedenis op klompen

Nu zijn er nog slechts twee klompenmakerijen actief in de regio, die klompen maken voor oudere boeren en de toeristenindustrie. Klompen, tulpen en molens zijn cultureel erfgoed van Nederland. Vanaf 1800 werden klompen met de hand gemaakt in de lange winterperiode met veel vrije tijd voor de boerenfamilies. Smid van Thiel uit Schijndel was bekend door het vervaardigen van speciale klompenmakers gereedschappen. Rond 1900 werd het proces van klompenmaken verder geïndustrialiseerd en onstonden groter en kleinere klompenfabrieken.

Leuke wetenswaardigheden

In het boek beschrijft Wim van Uden bijzondere verhalen over klompen. Zo werden er voor de grensstreek speciale klompen gemaakt met de hak aan de voorkant. Zo konden smokkelaars de douane op een verkeerd spoor zetten. Op klompen zette ook de eerste astronaut een voet op de maan. De laarzen van Neil Armstrong hadden een houten zool gemaakt van een Brabantse klomp. Klompen hebben een veiligheidscertificaat door hun unieke voet beschermende eigenschappen. De gemeente Best wordt tijdens carnaval Klompengat genoemd en de Bestenaren Gattekijkers, refererend aan de gaten die in de klompen moeten worden uitgesneden.

In Best en Sint-Oedenrode is er een klompenmaker vakschool geweest. Sint-Oedenrode organiseert nog steeds een nationale klompenbeurs waarbij een Nederlands kampioen klompenmaken wordt gekozen. Tijdens zijn boekpresentatie in Best pleitte Wim van Uden ervoor dat het beeld van de klompenmaker bij het Heerbeeck college verhuisd dient te worden naar een centrale plaats op de markt. De passie van Wim voor klompen is wel te verklaren. Hij woont op een terrein van een voormalige klompenmakerij met de kenmerkende populieren aan de straatkant. Twee van zijn ooms, zijn grootvader en overgrootvader waren klompenmakers.

Toekomst van de klomp

De klompindustrie zal in de toekomst vooral door het toerisme blijven voortbestaan. Toeristisch gezien is de klomp een mooi symbool om de dorpen Best, Schijndel, Liempde en Sint-Oedenrode op te sieren. Je kunt er boeiende historische verhalen aan ophangen. Zo leeft de roemrijke geschiedenis van de klomp door in beelden, producten en activiteiten zoals een museumbezoek, workshop, braderie en een themawandeling of -fietstocht.

Het boek ‘Op klompen naar school’ met daarin zo’n 300 foto’s en aanvullende historische data is verkrijgbaar bij alle lokale boekhandels en is te bestellen met ISBN-nummer 978-94-92576-31-6.